CÂU CHUYỆN GIAO THOA VĂN HÓA (P2): LÀM “CHỊ GIÁO” Ở CÔN MINH

Đọc các phần khác cùng loạt bài của tác giả Hạnh Phan:

Phần 1: Một lần đói bụng

Phần 3: Sốc văn hóa

—

Theo tính chất của dự án mà tôi tham gia lần này, các tình nguyện viên (TNV) sẽ hoạt động tại ít nhất 2 thành phố khác nhau. Giai đoạn đầu, TNV quốc tế được chia thành 3 nhóm. Mỗi nhóm tham gia các hoạt động giao lưu văn hóa cùng 20 em nhỏ địa phương tại các trung tâm cộng đồng riêng biệt trong nội thành Hàng Châu. Các nghệ nhân Trung Quốc dạy chúng tôi làm quạt giấy, mặt nạ và hoành thánh còn TNV quốc tế thay phiên nhau giới thiệu, chia sẻ về con người và đất nước của mình. Giai đoạn hai, nhóm TNV quốc tế được chia làm 2 và có quyền lựa chọn đi dạy học ở Ninh Ba hoặc Côn Minh. Sau khi cân nhắc, tôi đã chọn Côn Minh vì muốn đi xa hơn để cảm nhận sự khác biệt giữa các vùng miền của Trung Quốc (Hàng Châu và Ninh Ba cùng thuộc miền Đông, Côn Minh thuộc miền Tây Nam).

Côn Minh là thủ phủ của tỉnh Vân Nam, giáp với biên giới phía Bắc Việt Nam. Vì vậy, thời tiết và khí hậu nơi đây giống như ở Sapa, Lào Cai hay Hà Giang – có thể thay đổi theo từng thời điểm trong ngày, không như thời tiết nóng ẩm ở Hàng Châu. Buổi sáng hôm đó, sau khi hạ cánh xuống sân bay, chúng tôi tiếp tục di chuyển về trường cấp 2 và cấp 3 An Ninh, cách sân bay khoảng 1 tiếng rưỡi lái xe – nơi chúng tôi sẽ sống và dạy học trong hơn 2 tuần tiếp theo. Xe vừa đi vào cổng trường thì một cơn mưa rào như trút nước ập tới. Tôi bất giác dự cảm điều chẳng lành.

Đây là một ngôi trường liên cấp có diện tích tương đối lớn, nằm khá xa trung tâm thành phố. Tuy không quá hiện đại nhưng vẫn có đầy đủ các trang thiết bị cần thiết cho việc dạy và học. Nhóm làm dự án gồm 9 TNV quốc tế (Malaysia, Ai Cập, Morocco, Pháp, Việt Nam) và 9 TNV Trung Quốc bay cùng chúng tôi từ Hàng Châu, được nhà trường bố trí ở cùng khu ký túc xá 5 tầng với học sinh nội trú. Khi mọi người đang mừng rỡ vì cuối cùng cũng ở cùng tầng với nhau, không như ở Hàng Châu, mỗi phòng 1 khu; thì bỗng nhiên 1 cánh cửa cuốn từ từ hạ xuống, chia đôi hành lang tầng 1 thành 2 nửa: nam sinh một bên và nữ sinh một bên. Cả nhóm đứng ngây ngốc không hiểu chuyện gì vừa xảy ra, mấy phút trước còn cười đùa, sang phòng nhau thăm quan mà giờ ranh giới đã được định rõ. Hóa ra đây là một trong những quy định “nam nữ thụ thụ bất thân” của trường học.

Hãy thử hình dung nhé: khu ký túc xá có 5 tầng, mỗi tầng có 10 phòng, được chia làm 2 bên. Mỗi bên chỉ có 1 cửa ra vào ở tầng 1 cùng 1 người quản lý. Vậy nên một khi đặt chân vào ký túc, nam và nữ sẽ ở hai thế giới riêng biệt. Chưa kể còn rất nhiều quy định nghiêm ngặt khác như: khi muốn đi ra ngoài, TNV quốc tế phải thông báo cho trưởng nhóm người Trung Quốc  để xin phép người quản lý của trường (vì họ không biết tiếng Anh), không được rời trường nếu không có sự cho phép; ăn mặc lịch sự, không mặc quần ngố khi đi dạy, v.v.

Về nhân sự, tổng số thành viên hoạt động tại trường là 18 người, được chia thành 9 cặp. Mỗi cặp gồm 1 giáo viên chủ nhiệm là TNV quốc tế và 1 trợ giảng người Trung Quốc sẽ cùng nhau quản lý 1 lớp với khoảng 30 học sinh. Giáo viên được quyền lựa chọn một chủ đề trong danh sách nhà trường cung cấp và tự lên giáo án (dạy kỹ năng mềm, ngữ pháp, văn học,…bằng tiếng Anh). Chúng tôi sẽ chỉ có 3 ngày để vừa nghỉ ngơi, chọn chủ đề, thiết kế bài giảng vừa chuẩn bị 1 tiết mục cho lễ khai mạc trại hè. Dường như công việc tại đây áp lực hơn ở Hàng Châu rất nhiều.

Sau buổi lễ khai mạc, các giáo viên chủ nhiệm bắt đầu nhận lớp. Tuần đầu tiên, chúng tôi phụ trách dạy các em học sinh cấp 2. Lớp của tôi có gần 30 học sinh nhưng chỉ có 3-5 em có thể nói được 1 vài câu tiếng Anh cơ bản, vì vậy trợ giảng buộc phải phiên dịch trong tất cả các giờ học. Dù cả TNV và học sinh đã cùng nhảy và chơi để khởi động nhưng khi vào học, các em chỉ ngồi im, đặt tay lên bàn và cúi gằm mặt mỗi khi giáo viên đặt câu hỏi. Là một người Việt Nam học ở trường công từ bé đến lớn, tôi cũng không lấy làm lạ vì chính bản thân tôi cũng từng như các em. Tôi tự nhủ “Các em cần thời gian thích nghi, không được nản”. Trong buổi họp tổng kết cuối ngày, tôi mới biết không chỉ lớp tôi mà các lớp khác cũng gặp phải tình trạng tương tự. Các bạn TNV người Ai Cập, Pháp và Morocco rất nản lòng vì không thể ngờ các em lại rụt rè đến thế. Điều này như một gáo nước lạnh dội xuống những người trẻ đầy nhiệt huyết và tự tin. Anh bạn người Pháp thậm chí đã bỏ ăn nguyên 1 ngày, ở lì trong phòng và tự vấn bản thân. Nhưng chúng tôi đâu thể trốn tránh thực tại.

Cả nhóm cố tìm hiểu nguyên nhân. Có lẽ vì các em phải học quá nhiều? Ngoài giờ học chính, các em vẫn phải tự học trên lớp đến tận 8-9 giờ tối và chỉ được về nhà vào cuối tuần. Cuộc sống của các em chỉ xoay quanh việc học và trong khuôn viên của trường. Tất nhiên cuộc sống của chúng tôi tại đây cũng vậy nhưng chí ít, sự kiểm soát của nhà trường đối với chúng tôi vẫn ở mức chấp nhận được. Chúng tôi vẫn có thể chơi bóng trong sân, xin phép ra ngoài vào buổi tối trong khi các em vẫn phải ngồi học. Mới ở đây 3 ngày chúng tôi còn thấy bí bách huống chi các em ở trong một không gian chật chội, trong vòng 7 năm, phải chăng chính sự kiểm soát khiến các em ngại thể hiện mình? Vì vậy, chúng tôi quyết định thay đổi phương pháp: cắt giảm việc giảng dạy và tạo điều kiện để các em tương tác với các giáo viên nhiều hơn.

Những ngày sau, chúng tôi cùng các em vẽ, học hát, xem phim tiếng Anh và diễn lại. Tất nhiên, các em là người chọn chủ đề. Anh bạn Pháp còn chăm chỉ thay đổi trò chơi hàng ngày, cậu bạn Omer người Ai Cập thì dạy các em cách phát âm thông qua các bài hát. Cuối cùng, chúng tôi cũng thành công. Các em đã bạo dạn hơn, và dù vốn từ còn hạn chế, các em cũng không ngại dùng phần mềm dịch trong điện thoại để nói chuyện với chúng tôi, rủ chúng tôi chơi bóng, đánh cầu lông, cho chúng tôi đồ ăn. Vậy là tuần học đầu tiên đã kết thúc trong yên bình, chúng tôi sẽ còn gặp lại nhau vào hôm bế mạc.

Nhằm bày tỏ thiện chí, ngày cuối tuần, nhà trường bố trí xe đưa chúng tôi đi thăm quan núi Tây Sơn và làng văn hóa Côn Minh. Tạm gác lại công việc, chúng tôi cùng nhau thưởng ngoạn cảnh sắc của sông núi Côn Minh và nạp lại năng lượng trước khi bắt đầu tuần mới với các học sinh cấp 3.

Hạnh Phan