KHÁM PHÁ PUBLIC SPEAKING BẰNG CÔNG CỤ DỮ LIỆU LỚN

By Nhat Pham

Sinh viên trong lớp giao tiếp chiến lược thường hỏi tôi cách để trở thành một người giao tiếp giỏi và thu hút hơn. Câu hỏi này hoàn toàn không mới vì nó  đã được các nhà hùng biện từ thời Hy Lạp cổ đại khám phá. Tuy vậy, khác với Cicero hay Aristotle, giờ đây chúng ta có các công cụ dữ liệu lớn (big data) và các kỹ thuật học máy (machine-learning) để tìm ra các đặc điểm cốt lõi của một diễn thuyết gia hiệu quả.

Một trong những cá nhân đang tận dụng những công nghệ này (đồng thời là một troong những giảng viên thỉnh giảng nổi tiếng nhất của tôi) là Noah Zandan, sáng lập viên và đồng thời là giám đốc điều hành của Quantified Communications, một nền tảng phân tích cung cấp các giải pháp để đo lường, đánh giá, và cải thiện khả năng giao tiếp của các các lãnh đạo doanh nghiệp.

Nhóm các nhà khoa học dữ liệu của Zandan đã phân tích hơn 100,000 bài thuyết trình từ các lãnh đạo doanh nghiệp, chính trị gia, và các diễn giả. Họ nghiên cứu tất cả các đặc tính từ cách dùng từ và cách nhấn giọng cho đến biểu cảm và tần suất các cử chỉ rồi  dùng dữ liệu này để đánh giá và xếp hạng các yếu tố quan trọng trong giao tiếp như: tính thuyết phục, sự tự tin, sự ấm áp, và  tính rõ ràng.

Zandan dùng khung lý thuyết giao tiếp của nhà tâm lý học Albert Mehrabian để làm nền tảng cho các phân tích tại công ty của mình. Anh và nhóm của mình mở rộng “3 chữ V” (verbal, vocal, visual choices – ngôn từ, ngôn thanh, và lựa chọn các phương tiện nhìn) của Mehrabian bằng cách thêm chữ V thứ tư: vital elements of communication (những yếu tố then chốt trong giao tiếp).

Dưới đây là những gì nhóm của Zandan đã tìm được khi nghiên cứu những người giao tiếp giỏi nhất kết hợp với những khái niệm tôi đã dạy trong lớp của mình.

Chân dung Noah Zandan (nguồn: https://www.noahzandan.com/about)

NGÔN TỪ

Từ ngữ bạn dùng, dù trong văn nói hay văn viết, đều quan trọng. Zandan và các đồng sự của mình khám phá ra rằng ngôn ngữ sử dụng trong các hội nghị báo cáo tài chính trực tuyến (corporate earnings calls) ảnh hưởng đến 2,5% biến động giá cổ phiếu. Dựa trên dữ liệu từ những diễn giả thành công nhất, bên dưới là ba thứ bạn có thể ghi nhớ.

Thứ nhất, cách dùng từ nên phù hợp với đối tượng khán giả và tương thích với bối cảnh của bài nói (ví dụ như bối cảnh trịnh trọng). Dùng nhiều thuật ngữ chuyên môn dường như sẽ làm khán giả của bạn khó hiểu . Cách giải quyết  tốt nhất là luôn dành thời gian để định nghĩa các thuật ngữ mà khán giả có thể chưa biết. Nhờ ai đó kiểm tra nội dung bài nói một cách chi tiết để chắc rằng những lựa chọn từ ngữ của bạn là đúng đắn cũng là một điều nên làm

Thứ hai, tránh dùng ngôn ngữ rào (hedging language). Lượng từ như “khá là” hay kiểu ngôn ngữ chần chừ như “tôi nghĩ” có thể có lợi trong giao tiếp hằng ngày, vì nó mời người nghe đóng góp cũng như điều chỉnh vị thế của bạn so với họ. Nhưng trong bối  cảnh của một bài nói trước công chúng, nó có thể làm giảm uy tín của bạn. Bạn sẽ trông tự tin hơn khi loại bỏ lượng từ và nói “Tôi cảm thấy” hay “Tôi tin.” Cách tốt nhất để bạn tự để ý tới tần suất sử dụng ngôn ngữ rào của mình là nhờ một đồng nghiệp thân thiết ra hiệu khi bạn đang tập dượt. Một khi đã nhận ra điều này, bạn sẽ có thể chủ động loại bỏ kiểu ngôn ngữ này.

Cuối cùng, một điều quan trọng khác là cần nói rõ ràng và ngắn gọn . Các nghiên cứu chỉ ra g rằng các thông điệp súc  tích sẽ dễ nhớ hơn. Zandan và các cộng sự nhận thấy thông điệp của những diễn giả hiệu quả thường ngắn gọn hơn thông điệp của những diễn giả trung bình hoặc dưới trung bình. Nhiều diễn giả nói như thể họ đang viết: dùng câu phức với nhiều mệnh đề và cụm từ được lồng vào nhau. Cách này hiệu quả trong văn viết, nhưng sẽ khó để nói và khó để khán giả theo dõi khi bạn thuyết trình. Khi viết, ta không phải nghĩ đến việc dừng lại để lấy hơi, cũng không phải lo về người đọc có thể hiểu những gì ta viết hay không vì họ luôn có thể đọc lại những đoạn văn khó hiểu. Tóm lại, hãy bắt đầu lược  bỏ những từ ngữ thừa nghe có vẻ hay khi đọc thầm những không giúp gì nhiều khi nói thành tiếng. Khi tập dượt, bạn cũng có thể nhờ người khác trình bày  lại bài nói của bạn bằng từ ngữ của họ để tham khảo cách dùng từ.

NGÔN THANH

Các yếu tố ngôn thanh bao gồm âm lượng, tốc độ, và nhịp điệu. Bí quyết để điều khiển các yếu tố này là biến thể (variation) và sự uyển chuyển (fluency). Hãy tưởng tượng giọng nói của bạn như một cơn gió. Bạn có thể làm nó to hơn, nhẹ hơn, nhanh hơn hay chậm hơn. Não bộ của bạn được thiết kế để chú ý đến những thay đổi này, vì thế nên ta thường gặp khó khăn khi nghe một giọng nói đều đều. Thực tế, tăng các yếu tố ngôn thanh lên  chỉ  10%  cũng có thể có tác động lớn đến sự tập trung của khán giả và khả năng ghi nhớ thông điệp của họ.

Các diễn giả ít biểu lộ cảm xúc nên đa dạng hóa âm lượng và tốc độ bằng cách thêm vào bài nói các từ gợi cảm như “hào hứng”, “giá trị”, và “cam go” và điều chỉnh tông giọng để phù hợp với các từ này. Nếu bạn đang nói về một cơ hội lớn, vậy hãy nói “lớn” thật lớn. Dần dần thông qua luyện tập, bạn sẽ cảm thấy thoải mái hơn về kiểu biến đổi ngôn thanh này.

Từ lấp (disfluencies) – tất cả những từ như “ừm” hay “ờ” có thể là yếu tố ngôn thanh khó sửa nhất. Không phải từ lấp nào cũng gây xao nhãng. Chẳng hạn như “Ưum” và “ờ” trong câu không gây chú ý cũng như không gây khó chịu bằng những từ xuất hiện giữa các ý hoăc các cụm từ. Khán giả có thể sẽ bỏ qua những từ lấp ở giữa câu vì họ đang tập trung vào nội dung của bài nói hơn là cách truyền tải. Nhưng khi bạn chuyển từ một ý này sang ý khác, từ lấp sẽ trở nên nổi bật vì lúc này khán giả không còn tập trung vào những gì bạn nói. Một cách ngắn gọn, khán giả đang kỳ vọng một khoảng dừng yên lặng thì bạn lại lên tiếng.

Để giải quyết từ lấp khi chuyển giữa các ý, đảm bảo rằng bạn kết câu của mình, đặc biệt là khi đang nói về những ý quan trọng bằng cách thở ra. Khi kết thúc cụm từ của bạn bằng hơi thở ra, bạn sẽ phải bắt đầu ý tiếp theo bằng một hơi thở vào. Như vậy, bạn gần như không thể nói “ừm” (hay bất cứ từ khác kiểu vậy) khi hít vào. Một cách hiệu quả để luyện tập kỹ năng này là đọc thành tiếng và chú ý cách thở của bản thân. Bên cạnh việc loại bỏ các từ lấp, hởi thở cũng mang lại một khoảng dừng ngắn. Khoảng dừng này giúp bạn đa dạng tốc độ bài nói.

THỊ GIÁC

Các yếu tố thị giác (trong khung lý thuyết của Mehrabian) liên quan đến cách bạn chuyển động cơ thể. Zandan chỉ ra các nghiên cứu của các nhà giáo dục học gợi ý rằng 83% việc học tập của con người xảy ra thông qua thị giác. Những hành vi phi ngôn từ như tư thế đứng, cử chỉ, và ánh mắt không chỉ quan trọng trong việc truyền tải và củng cố thông điệp của bài nói, mà nó còn là tiêu chí để khán giả đánh giá sự tự tin của bạn. Điều này quan trọng vì khán giả sẽ xem năng lực của bạn ngang bằng với hình dung của họ về sự tự tin của bạn.

Bạn nên đứng một cách vững chãi và cân bằng. Đứng hoặc  ngồi để hông và vai của bạn tạo thành hình vuông (nghĩa là bạn không nên hướng về một bên) và giữ đầu thẳng, không nghiêng. Thuyết trình trong một tư thế cân bằng không những giúp bạn trông tự tin hơn, mà nó còn giúp bạn thực sự tự tin hơn. Khi bạn đứng vững, não bạn sẽ tiết ra một chất dẫn truyền thần kinh giúp chặn đứng các loại hóc môn gây lo âu.

Cử chỉ nên phóng khoáng và rộng rãi. Khi thực hiện bất cứ một cử chỉ nào,bạn nên mở rộng sang hai vai thay vì giữ trước ngực, vì nó sẽ làm bạn trông nhỏ bé và tự vệ. Khi không thực hiện cử chỉ, đặt hờ cánh tay ở hai bên hông, hoặc chắp tay nhẹ ngay trước bụng. Cuối cùng, loại bỏ tất cả những vật dụng có thể gây xao nhãng mà bạn có thể vọc vạch như trang sức, bút, hay điều khiển slide.

Mục đích lớn nhất của giao tiếp bằng mắt là để kết nối với khán giả. Trong văn hóa Bắc Mỹ, khán giả sẽ kỳ vọng điều này, và họ sẽ nhanh chóng cảm thấy bị né tránh nếu như bạn không nhìn họ. Bạn cần nhìn khắp khán phòng để kết nối với khán giả, nhưng không có nghĩa là bạn cần nhìn từng người một, đặc biệt là khi bạn đứng trước rất nhiều khán giả. Một cách hữu hiệu là chia khán phòng ra thành các  góc phần tư và nhìn theo các hướng đó. Tuy nhiên, bạn nên cố tránh nhìn theo một thứ nhất định khi lướt mắt. Cuối cùng, như lời khuyên của Zandan dành cho khách hàng, nếu bạn đang thuyết trình từ xa thông qua camera, hãy tưởng tượng bạn đang nói chuyện trực tiếp với mọi người và nhìn thẳng vào camera, đừng nhìn vào màn hình hay bàn phím.

CÁC YẾU TỐ THEN CHỐT:

Các yếu tố then chốt chính là con người thật của diễn giả. Một số diễn giả gọi các yếu tố này là sự chân thật. Nhóm của Zandan tìm ra rằng nhóm 10% những diễn giả chân thật nhất được tin tưởng hơn 1.3 lần và cũng có khả năng thuyết phục hơn 1.3 lần so với những diễn giả trung bình. Tính chân thật được tạo nên từ niềm đam mê và sự ấm áp khi người ta thuyết trình.

Niềm đam mê đến từ nguồn năng lượng vô tận và lòng nhiệt huyết. Khi chuẩn bị và luyện tập cho bài nói, hãy nghĩ về những lý do làm bạn hào hứng về chủ đề của mình và những lợi ích gì của bài nói cho khán giả. Gợi nhớ bản thân về động lực của mình có thể giúp bạn bơm thêm năng lượng (hoặc tái tạo lại năng lượng nếu như đây là chủ đề bạn đã nói đi nói lại nhiều lần). Bên cạnh đó, suy nghĩ về việc giúp khán giả, học, phát triển, và thành công sẽ giúp bạn hừng hực khí thế. Và nguồn năng lượng này sẽ tỏa ra thông qua cách bạn truyền tải thông tin. Nhưng không có nghĩa là bạn phải hừng hực  như một cổ động viên, mà bạn cần tìm ra phương pháp để truyền đạt thông tin một cách chân thật và ý nghĩa.

Ấm áp có thể được xem là một chỉ dấu của thấu cảm. Nó là sự kết hợp giữa việc hiểu như cầu của khán giả và diễn giải sự hiểu đó bằng ngôn từ và hành động của bạn. Để được xem là ấp ấm, bạn nên công nhận nhu cầu của khán giả bằng cách lặp lại chúng (“Giống như mọi người, mình cũng đã từng…”) và bằng cách kể những câu chuyện thể hiện bạn hiểu nhu cầu của họ thế nào, chẳng hạn như có một vị giám đốc đã đã kể về cuộc gọi nhờ hỗ trợ kỹ thuật khó khăn nhất cô từng gặp phải khi nói chuyện với bộ phận chăm sóc khách hàng của mình. Ngoài ra, bạn nên duy trì một tư thế thân thiện bằng cách nghiêng người về phía trước và tiến đến những khán giả đặt câu hỏi.

Trước bài nói tiếp theo, hãy thử nguyên tắc 4 chữ V và những gợi ý chi tiết đến từ dữ liệu lớn và công nghệ học máy để xem liệu rằng chúng có thể đáp ứng nhu cầu của bạn. Chỉ khi phản tư, luyện tập, và cởi mở với những điều mới bạn mới có thể trở thành một diễn giả giỏi và thu hút

—

Có bao giờ bạn thử phân tích bài nói của mình hay nhận xét bài nói của người khác bằng nguyên tắc 4 chữ V?

Bài viết gốc: https://www.gsb.stanford.edu/insights/big-data-approach-public-speaking